Сям'я
Бацькі
Дзяцiнства Пятра Прыходзькi было нялёгкiм. Ён вельмi рана страцiў мацi – Марыю Яфiмаўну (памерла ад тыфусу). Яго бацька - Фёдар Савельевіч Прыходзька у той час быў на грамадзянскай вайне (загiнуў у пачатку Вялiкай Айчыннай вайны). Пятро Прыходзька выхоўваўся пад наглядам дзеда i бабулi Пруднiкавых.
Дваццаты год прагрукаў капытамi
Па ўсёй крывёй залiтай старане.
Не стала мацi.
Дзед з бабуляй самi
Шчэ толькi месяцы лiчылi мне.
Не бачыў я з калыскi, як у полi Вярба раняла росы на труну. Хавалi мацi людзi з цяжкiм болем, Тых кленучы,
Хто пачынаў вайну.
А бацька?
Ваяваў салдатам дзесьцi,
Застаўся удаўцом у час вайны.
З дзядулем, бабкай,
Каб далей крыж несцi,
Мы засталiся гаварыць адны…
Дзед з бабуляй самi
Шчэ толькi месяцы лiчылi мне.
Не бачыў я з калыскi, як у полi Вярба раняла росы на труну. Хавалi мацi людзi з цяжкiм болем, Тых кленучы,
Хто пачынаў вайну.
А бацька?
Ваяваў салдатам дзесьцi,
Застаўся удаўцом у час вайны.
З дзядулем, бабкай,
Каб далей крыж несцi,
Мы засталiся гаварыць адны…
в. Альшоў. Сядзiба, дзе стаяла бацькоўская хата Пятра Прыходзькi
Сыноўняе
Даруй мне, маці, што парою
Табе прыносіў шмат турбот,
Што над калыскаю маёю
Не спала ночы напралёт;
Што ў тую бедную калыску
Так многа выплакала сноў,
Калі апошнюю скарынку
Дзяліла між усіх сыноў;
Што я задужа быў плакслівы,
Калі ў цябе на ўлонні рос…
А ты з сярпом ішла на ніву —
Тваіх ніхто не бачыў слёз.
Не помню я, каб хоць аднойчы
Камусь паскардзілася ты.
Твае з усмешкай шчырай вочы
Нас падбадзёрвалі заўжды.
Сягоння — быццам толькі з бою —
Табе прыносіў шмат турбот,
Што над калыскаю маёю
Не спала ночы напралёт;
Што ў тую бедную калыску
Так многа выплакала сноў,
Калі апошнюю скарынку
Дзяліла між усіх сыноў;
Што я задужа быў плакслівы,
Калі ў цябе на ўлонні рос…
А ты з сярпом ішла на ніву —
Тваіх ніхто не бачыў слёз.
Не помню я, каб хоць аднойчы
Камусь паскардзілася ты.
Твае з усмешкай шчырай вочы
Нас падбадзёрвалі заўжды.
Сягоння — быццам толькі з бою —
Цябе праведаць я прыйшоў.
Стаю адзін перад табою
У ціхай засені бароў.
Даруй за тое, што я ўвосень
Бег болей фарбаў адшукаць, —
Табе ж так часта давялося
Маю кашулю зашываць.
Шмат год замест тае кашулі
Вайсковы кіцель я насіў.
І хоць ён быў прабіты куляй —
Не зашываць яго прасіў.
Табою вышытыя ўзоры
На палатняных ручніках,
Любоў тваю
У шчасці й горы
Я панясу ў далёкі шлях.
Стаю адзін перад табою
У ціхай засені бароў.
Даруй за тое, што я ўвосень
Бег болей фарбаў адшукаць, —
Табе ж так часта давялося
Маю кашулю зашываць.
Шмат год замест тае кашулі
Вайсковы кіцель я насіў.
І хоць ён быў прабіты куляй —
Не зашываць яго прасіў.
Табою вышытыя ўзоры
На палатняных ручніках,
Любоў тваю
У шчасці й горы
Я панясу ў далёкі шлях.
1970
Жонка і дачка
У мірны час паэт страціў жонку Зою Рыгораўну, дачку Людмілу. Як крык душы гучыць яго верш аб страце жонкі «Лето без тебя».
Ты ушла в такие дали,
Из каких возврата нет.
Я один брожу в печали,
Постарев на сотню лет.
Без тебя вплетают звезды
Свой узор в венки боров.
Не успел напиться рос я,
Не наслушался ветров.
Не успел за четверть века
Насмотреться на тебя.
Позову – и только эхо
Мне откликнется, скорбя.
Где-то там, за морем, тучи
Наливаются грозой.
Я ж навеки неразлучен
И с Отчизной, и с тобой.
Протяну я к небу руки,
Обращусь к нему с мольбой,
Чтобы гром раскатом гулким
Не тревожил твой покой.
Мне в лицо дохнул ранетом
Спелой осени приход.
Без тебя так быстро лето
Пролетело в этот год.
Из каких возврата нет.
Я один брожу в печали,
Постарев на сотню лет.
Без тебя вплетают звезды
Свой узор в венки боров.
Не успел напиться рос я,
Не наслушался ветров.
Не успел за четверть века
Насмотреться на тебя.
Позову – и только эхо
Мне откликнется, скорбя.
Где-то там, за морем, тучи
Наливаются грозой.
Я ж навеки неразлучен
И с Отчизной, и с тобой.
Протяну я к небу руки,
Обращусь к нему с мольбой,
Чтобы гром раскатом гулким
Не тревожил твой покой.
Мне в лицо дохнул ранетом
Спелой осени приход.
Без тебя так быстро лето
Пролетело в этот год.
Ад мяне ты незваротна
Адышла яшчэ далей.
Без цябе ж мне так самотна
Слухаць птушак, шум алей,
Што ўплятаюць сінь нябёсаў
У вянкі густых бароў.
Не надыхаўся я росаў,
Не наслухаўся вятроў.
Вельмі цяжка без жанчыны,
З якой чвэртку веку жыў.
А тым часам на сцяжыны
Усё льюць смугу дажджы.
Дзесь пярун за морам гучна
Грымнуў новаю вайной.
Я ж заўсёды неразлучны
З родным краем і з табой.
Працягну я небу рукі,
Папрашу яго ў мальбе,
Каб не слала грому грукат
Не спакойны сон табе.
Раптам дзьмухнуў пахам кветак
Хуткай восені прыход.
І такім кароткім лета
Мне здалося ў гэты год.
Адышла яшчэ далей.
Без цябе ж мне так самотна
Слухаць птушак, шум алей,
Што ўплятаюць сінь нябёсаў
У вянкі густых бароў.
Не надыхаўся я росаў,
Не наслухаўся вятроў.
Вельмі цяжка без жанчыны,
З якой чвэртку веку жыў.
А тым часам на сцяжыны
Усё льюць смугу дажджы.
Дзесь пярун за морам гучна
Грымнуў новаю вайной.
Я ж заўсёды неразлучны
З родным краем і з табой.
Працягну я небу рукі,
Папрашу яго ў мальбе,
Каб не слала грому грукат
Не спакойны сон табе.
Раптам дзьмухнуў пахам кветак
Хуткай восені прыход.
І такім кароткім лета
Мне здалося ў гэты год.
12 верасня 2003 г.
Пятро Прыходзька з жонкай Зояй Рыгораўнай
i дачкой Людмiлай
i дачкой Людмiлай
Прымі, каханая, у самоце
Вянок з тых кветак залатых,
Якія сёння ў адзіноце
На градках я зрасціў сваіх.
Хай іх агеньчык тут палае, —
Хоць прагрыміць гром над зямлёй.
Я не кажу, што ты былая, —
Штодзённа ты ў душы маёй.
...
Вянок з тых кветак залатых,
Якія сёння ў адзіноце
На градках я зрасціў сваіх.
Хай іх агеньчык тут палае, —
Хоць прагрыміць гром над зямлёй.
Я не кажу, што ты былая, —
Штодзённа ты ў душы маёй.
...
Мо хутка і маё світанне
Памеркне ў сонечнай далі.
Але пакуль тваё каханне
Мяне трымае на зямлі!
Памеркне ў сонечнай далі.
Але пакуль тваё каханне
Мяне трымае на зямлі!
15 лістапада 2003 г.
(з верша «Над магілкай любімай жанчыны»)
Ганна Еўдакiмаўна Барабанава
(прозвiшча па мужу) – дваюрадная сястра паэта
У роднай вёсцы Альшоў з сястрой Ганнай (1988 г.)
Матчына сукенка
Памяцi сваёй сястры Ганны Еўдакiмаўны Барабанавай
Сястры сваёй лiст пасылаў я
У родную вёску Альшоў.
Цi ведаў, што ён з-пад Заслаўя
Туды ў небыццё ўжо iшло!
Пiсаў я сардэчна, прачула,
Пра ўсё ёй як сябар i брат.
I пошта пiсьмо мне вярнула –
I надпiс : «Памёр адрасат!..».
Не можа бацькаўская вёска
Стрымаць сёння жалю свайго:
Апошняя ўпала пялёстка
З сямейнага дрэва майго.
У хаце свяча дагарае,
Як iскарка ў дыме кастра.
Ляжыць у труне дарагая,
Старэйшая з роду сястра.
Не чуе нi плачу, нi енку
Яна жалобную медзь…
А матчыну ж нехта сукенку
Паспеў ёй прад смерцю адзець.
Я ведаю – надта любiла
З маленства яна нездарма
У родную вёску Альшоў.
Цi ведаў, што ён з-пад Заслаўя
Туды ў небыццё ўжо iшло!
Пiсаў я сардэчна, прачула,
Пра ўсё ёй як сябар i брат.
I пошта пiсьмо мне вярнула –
I надпiс : «Памёр адрасат!..».
Не можа бацькаўская вёска
Стрымаць сёння жалю свайго:
Апошняя ўпала пялёстка
З сямейнага дрэва майго.
У хаце свяча дагарае,
Як iскарка ў дыме кастра.
Ляжыць у труне дарагая,
Старэйшая з роду сястра.
Не чуе нi плачу, нi енку
Яна жалобную медзь…
А матчыну ж нехта сукенку
Паспеў ёй прад смерцю адзець.
Я ведаю – надта любiла
З маленства яна нездарма
Вось гэту сукенку, што шыла
I ткала ёй мацi сама.
Я помню сястру маладою,
Калi ў познi вечар сiвы
Пад вэлюмам стройнай хадою
Йшла з Маркам сваiм да царквы.
У спеласци жытняга лета
Цвiла прыгажосцю сваёй.
З сувою сукенка вось гэта
Вясёлкаю ззяла на ёй.
Дзяўчаты адну зналi моду,
Насiлi сукенкi яны,
Якiя дарылi ад роду
Iм нашы з блакiту iльны…
Пагас у вясковым акенцы
Апошняй пялёстачкi цвет.
У матчынай сiняй сукенцы
Дачка адыйшла ў iншы свет…
Ды я з гэтай весткай балючай
Змiрыцца нiяк не магу.
I памяць жывiцай гаючай
Я ў сэрцы сваiм зберагу.
I ткала ёй мацi сама.
Я помню сястру маладою,
Калi ў познi вечар сiвы
Пад вэлюмам стройнай хадою
Йшла з Маркам сваiм да царквы.
У спеласци жытняга лета
Цвiла прыгажосцю сваёй.
З сувою сукенка вось гэта
Вясёлкаю ззяла на ёй.
Дзяўчаты адну зналi моду,
Насiлi сукенкi яны,
Якiя дарылi ад роду
Iм нашы з блакiту iльны…
Пагас у вясковым акенцы
Апошняй пялёстачкi цвет.
У матчынай сiняй сукенцы
Дачка адыйшла ў iншы свет…
Ды я з гэтай весткай балючай
Змiрыцца нiяк не магу.
I памяць жывiцай гаючай
Я ў сэрцы сваiм зберагу.
Прохар Іванавіч Жукаў — родны брат ад аднаго бацькі і розных маці, прафесар, доктар біялагічных навук.
У вечным паходзе
Памяцi брата
У кожнага ў сваім ёсць краі
Куток, адкуль у свет пайшоў.
Стаіць ля Хоцімска на ўскраі
Там вёска нашая Альшоў.
Нам вецер з Бесядзі, з наўколля
Над роднай веяў стараной.
З маленства мы ў вясковай школе
З табой вучыліся адной.
Нічога, што другія ў брацтве
Далі нам прозвішча тады,
Што ты пачаў за кнігі брацца
Раней, у юныя гады.
Я помню, як ты ціхім крокам
Ішоў да школы за раку;
Чарніліца заўсёды збоку
Матлялася на матузку.
Мяшэчак быў замест пенала,
З прасцінкі белай акурат.
І цётка Ксеня мне сказала:
“Глядзі, Пятрусь, — ідзе твой брат!..”
З тых пор між нас ніхто нікому
Не змог ні здрадзіць, ні схлусіць.
І кожны радзіў свайму дому,
Мацуючы братэрства ніць.
Не за пасаду, не за званні
З табой ішлі мы праз вайну,
А каб ад ворага ў змаганні
Сваю адстойваць старану.
Куток, адкуль у свет пайшоў.
Стаіць ля Хоцімска на ўскраі
Там вёска нашая Альшоў.
Нам вецер з Бесядзі, з наўколля
Над роднай веяў стараной.
З маленства мы ў вясковай школе
З табой вучыліся адной.
Нічога, што другія ў брацтве
Далі нам прозвішча тады,
Што ты пачаў за кнігі брацца
Раней, у юныя гады.
Я помню, як ты ціхім крокам
Ішоў да школы за раку;
Чарніліца заўсёды збоку
Матлялася на матузку.
Мяшэчак быў замест пенала,
З прасцінкі белай акурат.
І цётка Ксеня мне сказала:
“Глядзі, Пятрусь, — ідзе твой брат!..”
З тых пор між нас ніхто нікому
Не змог ні здрадзіць, ні схлусіць.
І кожны радзіў свайму дому,
Мацуючы братэрства ніць.
Не за пасаду, не за званні
З табой ішлі мы праз вайну,
А каб ад ворага ў змаганні
Сваю адстойваць старану.
Мы не маглі, спазнаўшы гора,
Чужыя землі рабаваць,
Як тыя, што ў Ірак учора
Ішлі з-за мора ваяваць.
Даруй, мой брат, што я пра гэта
Згадаў у твой жалобны час.
Да іншага пайшоў ты свету,
Але агеньчык твой не згас.
І ты пад матчынай слязою
Спазнаў нялёгкіх шмат нягод.
Але ж кахаў так жонку Зою,
Пражыўшы з ёй дзесяткі год.
Дзяцей вы разам гадавалі,
Унукаў, праўнукаў сваіх,
Як птушанят, пускалі ў далі
І развіналі крылы іх.
Ты многа зведаў шчасця й бедаў
Пад родным небам у мальбе.
І мо ніхто цябе не ведаў
Лепш, чым ты змог знаць сам сябе.
Зноў на планеце гінуць людзі
Ад агрэсіўных, злых праяў.
Але салдат жыць вечна будзе,
Што за жыццё Зямлі стаяў.
Дык хай, мой брат, у ночы чорнай
Мінуць трывожныя гады.
Ў сваім страі сяброў-вучоных
Ты застаешся назаўжды!
Чужыя землі рабаваць,
Як тыя, што ў Ірак учора
Ішлі з-за мора ваяваць.
Даруй, мой брат, што я пра гэта
Згадаў у твой жалобны час.
Да іншага пайшоў ты свету,
Але агеньчык твой не згас.
І ты пад матчынай слязою
Спазнаў нялёгкіх шмат нягод.
Але ж кахаў так жонку Зою,
Пражыўшы з ёй дзесяткі год.
Дзяцей вы разам гадавалі,
Унукаў, праўнукаў сваіх,
Як птушанят, пускалі ў далі
І развіналі крылы іх.
Ты многа зведаў шчасця й бедаў
Пад родным небам у мальбе.
І мо ніхто цябе не ведаў
Лепш, чым ты змог знаць сам сябе.
Зноў на планеце гінуць людзі
Ад агрэсіўных, злых праяў.
Але салдат жыць вечна будзе,
Што за жыццё Зямлі стаяў.
Дык хай, мой брат, у ночы чорнай
Мінуць трывожныя гады.
Ў сваім страі сяброў-вучоных
Ты застаешся назаўжды!
24 сакавіка 2003 г.
Жукаў Прохар Іванавіч — родны брат Пятра Прыходзькi
(ад аднаго бацькі)
(ад аднаго бацькі)